Η χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας
στο σύγχρονο σχολείο δεν είναι θέμα επιλογής. Αν ήταν, θα μπορούσε ίσως κανείς
να επιλέξει να μην τις χρησιμοποιήσει. Οι εξελίξεις όμως γύρω, προκαταλαμβάνουν
τις επιλογές μας και το σχολείο δεν μπορεί πλέον να επιλέξει οποιουδήποτε
είδους αναλφαβητισμό και να τον κάνει σημαία. Γιατί η αδυναμία χρήσης των ΤΠΕ
από έναν μαθητή μας συνιστά ακριβώς αυτό: ψηφιακό αναλφαβητισμό. Το σχολείο,
λοιπόν, οφείλει να μάθει στα παιδιά τα ψηφιακά γράμματα, όπως ακριβώς και τα
άλλα· και οφείλει να τους τα μάθει καλά, ώστε, όχι μόνο να μην είναι τυπικά,
αλλά κυρίως να μην είναι λειτουργικά αναλφάβητα. Γιατί όπως και στο παλιό καλό
σχολείο ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν ήταν ο τυπικός αναλφαβητισμός, στον οποίο ο
μαθητής δεν μπορεί να διαβάσει ή να γράψει, αλλά ο λειτουργικός, στον οποίο ο
μαθητής, μη κατανοώντας αυτό που διαβάζει, αδυνατεί να επικοινωνήσει με τον
γραπτό λόγο και να αναπτύξει την σκέψη του απλώνοντάς την στο λευκό χαρτί -κείμενο
ολοκληρωμένο έτοιμο να μπει στο μικροσκόπιο της κριτικής και να εξελιχθεί- έτσι
και στον ψηφιακό γραμματισμό ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι μήπως τα παιδιά
δεν μπορέσουν να μάθουν να χρησιμοποιούν έναν υπολογιστή ή ένα κινητό τηλέφωνο·
ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να μην ξέρουν τι να κάνουν με αυτό. Ξέρουμε
σήμερα, πως ο λειτουργικός αναλφαβητισμός παράγεται (τουλάχιστον εν μέρει) από
την μηχανιστική εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής· μηχανιστική με την
έννοια της απουσίας νοήματος στην διάρκεια της μαθητείας. Μ' αυτό τον τρόπο και
στον ψηφιακό εγγραμματισμό, αν δεν εξασφαλίσουμε την παρουσία νοήματος στην
διάρκεια της εκπαίδευσης στις ΤΠΕ, θα οδηγηθούμε σε φαινόμενα ψηφιακού
λειτουργικού αναλφαβητισμού. Φοβάμαι ότι το ελληνικό κράτος, στην περίπτωση της
ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, έκανε -για μια ακόμη φορά την
χειρότερη δυνατή επιλογή. Αποφάσισε να αποτελέσουν οι ΤΠΕ ξεχωριστό μάθημα (λες
και θα διδάξουμε προγραμματισμό στα παιδιά) και οι δάσκαλοι της πληροφορικής,
αντί να είναι διαχειριστές εργαστηρίων και δομών και αρωγοί των υπολοίπων
εκπαιδευτικών στην χρήση των υπολογιστών σε εργαστηριακά μαθήματα, να διδάσκουν
ένα ξεχωριστό μάθημα. Τα παιδιά όμως είναι ψηφιακοί ιθαγενείς· ανήκουν σε μια
γενιά που, απ' την κούνια, πατάει κουμπάκια ξέροντας πως κάτι θα γίνει. Τα
σημερινά παιδιά δεν έχουν ιδιαίτερη ανάγκη τυπικής διδασκαλίας της χρήσης των
υπολογιστών. Έχουν όμως ανάγκη νοηματοδότησης αυτού που κάνουν. Ο καλύτερος
τρόπος ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση θα ήταν η αναγνώριση
του εργαλειακού τους χαρακτήρα, και όχι η αναγόρευσή τους σε
παιδαγωγικό-διδακτικό στόχο. Δεν διδάσκουμε στα παιδιά την χρήση των ηλεκτρονικών
υπολογιστών: τα ενθαρρύνουμε να τους χρησιμοποιούν σαν εργαλεία στο μάθημά
τους, βοηθώντας τα όπου έχουν κάποια τεχνική δυσκολία· με άλλους όρους: στην
χρήση του υπολογιστή για την άσκηση στα μαθηματικά, δεσπόζουσα θέση έχουν τα
μαθηματικά και όχι ο υπολογιστής.
Για να είναι κάτι τέτοιο εφικτό είναι απαραίτητα δύο
πράγματα: δομές και περιεχόμενο. Δομές που να επιτρέπουν την χρήση του
υπολογιστή στο σχολείο με άνεση γιατί, αν κάθε φορά που θέλει ένας
εκπαιδευτικός να χρησιμοποιήσει υπολογιστές στο μάθημά του ξεκινά μια
περιπέτεια, το ενδιαφέρον μετατοπίζεται προς το μέσο και ο σκοπός μένει κενό
γράμμα. Και περιεχόμενο που να εμπλουτίζει με σύγχρονο κείμενο και δυνατότητες (πολυμέσα,
διάδραση, επικοινωνία με συμμαθητές, δικτύωση, tags, δυνατότητες άμεσης
διόρθωσης και έκδοσης) το τυπικό πρόγραμμα ενός μαθήματος υπερβαίνοντας το
αδιατάρακτο σχολικό τέλμα και την ακίνητη ζωή της εκπαίδευσης.
Πρέπει,
λοιπόν, να ξεπεράσουμε γρήγορα το πρώτο στάδιο της εξασφάλισης των τεχνολογικών
δομών στο σχολείο για να ασχοληθούμε σοβαρά με την δουλειά μας, που είναι η
δημιουργία και η συλλογή περιεχομένου. Μόνον έτσι θα φτιάξουμε ένα περιβάλλον
(πραγματικό και ψηφιακό) που να ευνοεί την μόρφωση των μαθητών μας.